Przestrzeń wielkiego księstwa Litewskiego na mapie Radzіwіłłowskiej Tomasza Makowskiego z 1613 r. w śwіetle treści kartograficznej i opisowej

Jarosław Łuczyński
doctor, nauczyciel dyplomowany,
Zespole Szkół nr 16 w Toruniu im. Wandy Szuman (Polska, Toruń)

DOI: https://doi.org/10.15407/ul2013.02.121

Завантажити PDF

 

Анотація

У статті проаналізовано представлення Великого князівства Литовського на Радзивілівській мапі 1613 р. Томаша Маковського у контексті картографічного та описового аспектів.

 

Ключові слова

Річ Посполита, Велике князівство Литовське, Томаш Маковський, Миколай Криштоф Радзивіл, «Сєротка», Радзивілівська мапа.

 

Бібліографія

  1. Senieji Lietuvos Žemėlepiai iš Vilniaus Universiteto bibliotekos Rinkinių, I aplankas Iš joachimo Lelewelio ir kitų rinkinių (1999). Vilnius. Nr 10. [in Lithuanian].
  2. Alexandrowicz, S. (2011). Geneza i rozwój sieci miasteczek białorusi i Litwy do połowy XVII w. Studia z dziejów miasteczek Wielkiego Księstwa Litewskiego. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. [in Polish].
  3. Alexandrowicz, S. (1996). Kartografia wojskowa Wielkiego Księstwa Litewskiego do połowy XVII wieku. Kartografia wojskowa krajów strefy bałtyckiej XVI–XX. Toruń. [in Polish].
  4. Alexandrowicz, S. (1965). Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego Tomasza Makowskiego z 1613 r., tzw. «Radziwiłłowska», jako źródło do dziejów Litwy i Białorusi. Studia Źródłoznawcze. T.X, 31–69. [in Polish].
  5. Alexandrowicz, S. (1968). Pierwsze zaginione wydanie Radziwiłłowskiej mapy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej. R.XVI. Nr 3, 538–545. [in Polish].
  6. Alexandrowicz, S. (2010). Rola mecenatu magnackiego w rozwoju kartografii ziem Rzeczypospolitej obojga Narodów w XVI – I połowie XVII wieku. Europa orientalis. Studia z dziejów europy wschodniej i Państw bałtyckich. Toruń, 235–254. [in Polish].
  7. Alexandrowicz, S. (1989). Rozwój kartografii Wielkiego Księstwa Litewskiego od XV do połowy XVIII wieku. Poznań: Wydaw. Naukowe UAM. [in Polish].
  8. Alexandrowicz, S. (1977). Stosunki z Turcją i Tatarszczyzną w kartografii staropolskiej XVI–XVII wieku. Polska-Niemcy-europa. Studia z dziejów myśli politycznej i stosunków międzynarodowych. Poznań, 91–100. [in Polish].
  9. Alexandrowicz, S., Treiderowa, A. (1974). Makowski Tomasz. Polski Słownik biograficzny, t. XIX, Wrocław, 248–249. [in Polish].
  10. Bartoszewicz, H. (2001). Geodeci i kartografowie radziwiłłowscy. Geodeta. Nr 2(69). luty, 45–49. [in Polish].
  11. Błaszczyk, G. (2007). Geografia historyczna Wielkiego Księstwa Litewskiego. Stan i perspektywy badań. – Poznań: Instytut Historii UAM. [in Polish].
  12. Chachaj, M. (1998). Znajomość dzieł eneasza Sylwiusza Piccolominiego w dawnej Polsce. Czasy Nowożytne. T.IV, 113–126. [in Polish].
  13. Domalewska, S. (1993). Mapa Lubinusa i jej znaczenie. Nautologia. Nr1, 2–12. [in Polish].
  14. Dworsatschek, M. (2005). Dawna mapa a tekst. z zagdanień wczesnej kartografii ziem polskich. Człowiek-obraz-tekst. Studia z historii średniowiecznej i nowożytnej. Dzierżoniów, 77–88. [in Polish].
  15. Eryka Lassoty i Wilhelma Beauplana opisy Ukrainy (1972). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy. [in Polish].
  16. Gintel, J. (1971). Cudzoziemcy o Polsce. Relacje i opinie. Kraków: Wydaw. Literackie. T.I, wiek X–XVII. [in Polish].
  17. Gołaski, J. (1998). Mapy pomiędzy pismem, obrazem a elektronicznymi środkami informacji (relacje strukturalne). Polski Przegląd Kartograficzny. T. 30. Nr 4, 251–259. [in Polish].
  18. Gurbik, A. (2002). Pierwsza Sicz Zaporoska na Tomakówce. Kwartalnik Historyczny. Nr 3, 67–85. [in Polish].
  19. Herberstein, S. (1557). Rerum Moscoviticarum commentarii. Antverpiae. [in Polish].
  20. Bodnarski, M. S. (1957). Geografia antyczna. Warszawa: PWN. [in Polish].
  21. Imago Poloniae (2002). Warszawa. T. II. [in Polish].
  22. Iwańczak, W. (2000). Dokąd płyną rzeki? Człowiek i przyroda w średniowieczu i we wczesnym okresie nowożytnym. Warszawa, 101–114. [in Polish].
  23. Iwańczak, W. (2008). Kilka uwag o dawnej mapie jako źródle historycznym. Dawna mapa źródłem wiedzy o świecie. „Z Dziejów Kartografii”. Szczecin. T. XIV, 51–60. [in Polish].
  24. Iwańczak, W. (2005). Rola tekstu na mapie średniowiecznej. Tekst źródła. Krytyka. Interpretacja. Warszawa: DiG, 137– [in Polish].
  25. Jakubowski, J. (1923). Tomasz Makowski, sztycharz i kartograf nieświeski. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu dla Badania Ziem Wschodnich Rzeczypospolitej Polskiej. [in Polish].
  26. Jakubowski, J. (1919). W sprawie mapy Litwy tomasza Makowskiego (1613). Przegląd Geograficzny. T.I, 297–306. [in Polish].
  27. Kappeler, A. (2003).Herberstein als etnograph: Die Nichtrussen des Moskauer Reiches und an dessen Grenzen in der «Moscovia». Russland, Polen und Österreich in der frühen Neuzeit. Wien-Köln-W [in German]
  28. Karkinicka zatoka. Europa wschodnia, Azja Północna i środkowa, zakaukazie. encyklopedia Geografii świata (1997). Warszawa: Wiedza Powszechna. [in Polish].
  29. Kempa, T. (2000). Mikołaj Krzysztof Radziwiłł Sierotka. Warszawa: Semper. [in Polish].
  30. Kiaupa, Z., Kiaupienė, J., Kuncevičius, A. (2008). Historia Litwy. Od czasów najdawniejszych do 1795 roku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. [in Polish].
  31. Kłos, J. (1937). Przewodnik krajoznawczy. Wilno. [in Polish].
  32. Kowzan, T. (1999). W Polska-Litwa. «Kocham cięja też nie». Bydgoszcz: Towarzystwo Miłośników Wilna i ziemi wileńskiej. [in Polish].
  33. Kraszewski, J. I. (1841). Wilno od początków jego do roku 1750. Wilno. T. [in Polish].
  34. Homolicki, M.  (1843). O planach wilna, jakiem było w XVI wieku. Wizerunki i roztrząsania naukowe. Poczet nowy drugi. Wilno. T. 24. [in Polish].
  35. Kromer, M. (1853). Polska, czyli o położeniu, ludności, obyczajach. Wilno. [in Polish].
  36. Lithuania on the Map (2011). Vilnius. [in English].
  37. Łowmiański, H. (1999). Polityka Jagiellonów. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie. [in Polish].
  38. Łowmiański, H. (1963). Rola historyczna wołynia w starożytności i we wczesnym średniowieczu. Z polskich studiów slawistycznych. Ser. 2. Historia. Prace na V Międzynarodowy Kongres Slawistów w Sofii. Warszawa. [in Polish].
  39. Łuczyński, J. (2001). Analiza dokładności mapy Wielkiego Księstwa Litewskiego tomasza Makowskiego z 1613 r., tzw. Radziwiłłowskiej na podstawie siatki zniekształceń. Polski Przegląd Kartograficzny. T. 33. Nr 4, 365–371. [in Polish].
  40. Łuczyński, J. (2004). Józef Naronowicz-Naroński. Kartografia. Przegląd Geodezyjny. Nr 1, 27–28. [in Polish].
  41. Łuczyński, J. (2010). Kwestie wyznaniowe na dawnych mapach Rzeczypospolitej – XVI – pierwsza połowa XVIII wieku. Polityka-Religia-Edukacja. Studia z dziejów XX i XXI wieku dedykowane Profesorowi Ryszardowi Michalskiemu. Toruń, 420-435. [in Polish].
  42. Łuczyński, J. (2005). Sposoby wykonywania map na przełomie XVI i XVII wieku w świetle komentarzy na mapie Radziwiłłowskiej z 1613 r. Polski Przegląd Kartograficzny. T. 37. Nr 3, 216–220. [in Polish].
  43. Łuczyński, J. (2006). Ukraina na mapie Wielkiego Księstwa Litewskiego Tomasza Makowskiego z 1613 r., tzw. Radziwiłłowskiej. Mynule i suchasne Volyni ta Polissia. Olyka i Radzyvilly v istorii Volyni ta Ukrainy. Nakovyi zbirnik. Lutsk–Olyka. Vyp. 18. Materialy XVIII vseukraiinskoi naukovo-praktychnoi istoryko-kraieznavchoi konferentsii, 25 kvitnia 2006 p. [in Polish].
  44. Łuczyński, J. (2006). Wkład kartografii Rzeczypospolitej od XVI do pierwszej połowy XVIII wieku w rozwój kartografii europy (Próba pełnego ustalenia filiacji wydanych drukiem map rozpatrywanego terenu). Toruń. [in Polish].
  45. Łuczyński, J. (2003). Zmiany granic między Wielkim Księstwem Litewskim a Koroną w świetle mapy Radziwiłłowskiej z 1613 r. Polski Przegląd Kartograficzny. T. 35. Nr 1, 43–46. [in Polish].
  46. Lulewicz, H. (1987). Radziwiłł Mikołaj Krzysztof. Polski Słownik biograficzny., Warszawa-Kraków. T. XXX, Z. 2. [in Polish].
  47. Maciej z Miechowa. (1972). Opis Sarmacji Azjatyckiej i europejskiej. Wrocław. [in Polish].
  48. Merczyng, H. (1997). Mapa Litwy z 1613 r. Ks. Radziwiłła Sierotki, pod względem matematycznym i kartograficznym. Z Dziejów Kartografii. Olsztyn. T. VIII. Ziemie dawnych Prus wschodnich w Kartografii, 203–229. [in Polish].
  49. Naronowicz-Naroński, J. (2002). Kartografia. Białystok, 48–51. [in Polish].
  50. Piasecka, J. E. (1970). Dzieje hydrografii polskiej do 1850 roku. Wrocław-Warszawa-Kraków. [in Polish].
  51. Piskozub, A. (2001). Rzeki w dziejach cywilizacji. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek. [in Polish].
  52. Serczyk, W. A. (1984). Na dalekiej Ukrainie dzieje Kozaczyzny do 1648 roku. Kraków-Wrocław. [in Polish].
  53. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich (1882). T.III. [in Polish].
  54. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich (1884). T.V. [in Polish].
  55. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich (1886). T.VII. [in Polish].
  56. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich (1887). T.VIII. [in Polish].
  57. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich (1889). T.X. [in Polish].
  58. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich (1893). T.XIII. [in Polish].
  59. Smołucha, J. (2010). Krąg znajomych i przyjaciół eneasza Sylwiusza Piccolominiego z czech i Polski. z dziejów humanizmu w europie środkowej w XV wieku. Wspólnoty małe i duże w społeczeństwach czech i Polski w średniowieczu i w czasach nowożytnych. Kraków, 83–94. [in Polish].
  60. Starowolski, Sz. (1976). Polska albo opisanie położenia Królestwa Polskiego. Kraków: Wyd. Literackie, 250.
  61. Stelmach, M. (2001). Eilhardus Lubinus i jego wielka mapa Księstwa Pomorskiego. Szczecin: Wydawn. Archiwum Państwowego "Dokument". [in Polish].
  62. Kronika polska, litewska, zmódzka i wszystkiéj Rusi Macieja Stryjkowskiego (1846). [in Polish].
  63. Strzelczyk, J. (2000). Odkrywanie Europy. Poznań. [in Polish].
  64. Świątkowska, J. (1993). Krótki opis Pomeranii i rzeczy w niej godnych zapamiętania według Eilharda Lubinusa. Nautologia. Nr 1. 13–15. [in Polish].
  65. Wolski, J. (1996). Historia powszechna. Starożytność. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. [in Polish].
  66. Zarębski, I. (1939). Stosunki eneasza Sylwiusza z Polską i Polakami. Kraków: nakł. Polskiej Akademii Umiejętności. [in Polish].
  67. Keuning,  J. (1959). Blaeu’s Atlas. Imago Mundi. 14, 74–89. [in English].
  68. Atlas historyi Belarusi. Ad starazhytnastsi da nashyih dzion. Dadatak da 6-tomnai Entsyklapedyi historyi Belarusi (2004). Mins [in Belarusian].
  69. Atoyan, L. V., Atoyan, R. V. (2010). Karta «Magni Ducatus Lithuaniae» Radzivilla i Makovskogo – pervaya obzornaya karta Belarusi. Natsionalne kartografuvannya: stan, problemy ta perspektyvy rozvytku. Zbirnyk naukovyh Kyiv. Vol. 4, 270–276. [in Russian].
  70. Gerbershteyn, S. (1988). Zapiski o Moskovii. Moskva: Izd-vo MGU. [in Russian].
  71. Hetmany Ukrainy (2007). [in Ukrainian].
  72. Histarychnyi atlas Belarus za starazhytnyh chasou da kantsa XVIII st. (2008). Warshava-Minck. T.1. 76–77. [in Belarusian].
  73. Spirydonau,  M. (2003). Belarus na kartse Vialikaga Kniastva Litouskaga 1613g. Gistarychnyi almanach. Garodnia. T. 8, 3–55. [in Belarusian].
  74. Spirydonau, M. (1997). Belarus na kartse Vialikaga Kniastva Litouskaga 1613g. Z glyby viakou. Nash krai: Histarychna-kulturalagichnyi zbornik. Minsk. Vyp. 2, 133–195. [in Belarusian].